İyi, Kötü, Çirkin

Bir Avuç Dolar ve Birkaç Dolar İçin gibi iki müthiş filmin ardından Leone ile Eastwood arasında kurulan dostluk, daha büyük bir şeylerin müjdecisi değilse, neydi ki?

Sergio Leone daha önce The Collosus of Rhodes (Rodos Heykeli) ile Hollywood'a iyi bir giriş yapamamış fakat ardından Akira Kusurowa'nın Yojimbo'sunu izleyince, aklında şimşekler çakmış, bunu çeşitli yerelleştirmeler ile A Fistful of Dollars'a (Bir Avuç Dolar) döndürmüştü. Clint Eastwood'un ilk ciddi çıkışını burada yapması, ikisi arasında bir işbirliği ve dostluğa neden oldu. İkinci filmin ardından Adı Olmayan Adam artık bir kült olmuş durumdaydı ve üçüncü filmin yazılması kaçınılmazdı. Leone ile Luciano Vincenzoni oturup yazmaya koyuldular.

Bir Avuç Dolar'daki ihtiyar Adı Olmayan Adam'a Joe diyordu.Fakat bu bizim Amerikalılara "Coni" dememizden farksız. (Güney/Kuzey mevzusu) İkinci filmde ise Monco deniliyordu. Fakat bu da Meksika dilinde bir lakaptı ve "Tek El" anlamına geliyordu. Son filmde ise "Sarışın" adıyla anıldı Adı Olmayan Adam.

Daha önce de söylediğim gibi Clint Eastwood ve Leone arasında büyük dostluk kurulmuştu ve başrolü cepteydi. "İyi" rolünü oynayacaktı. "Kötü" rolünde ise ilk düşünülen isim bir önceki filmde birlikte çalıştıkları Lee Van Cleef’ti. "Çirkin" için ise yine eski dostluklara başvuruldu, Gian Maria Volente düşünülüyordu, daha sonra Leone’nin favorilerinden Charles Bronson’a teklif götürüldü, Birkaç Dolar İçin'in ardından yine hüsranla dönüldü. En son olarak “Magnificent Seven”da (Muhteşem Yedili) kötü adamı oynayan Eli Wallach akla geldi. Canlandırdığı kaypak, adi ve komik karakter filmografisinin şüphesiz en dolgun rolü. Ama bundan da ötesi aslında. Bence bir filmde bu kadar iyi bir karakter çizilemezdi. Sanki onun için yazılmıştı.

Film, yönetmenin iyi dostu Orson Welles’in tüm uyarılarına rağmen dönemin rekorunu kırdı ve 1,600,000 dolara çekildi. Welles “Sivil Savaş yıllarını anlatan filmler, gişede iki seksen yatıyor, çekme bu filmi” demesine rağmen Leone filmi çekmişti.

Filmde üç adam 200,000 dolar ederindeki altının peşinde. O günkü altın kuruyla bugünkünü karşılaştırırsak, her karaktere 10,975,715 dolar düştüğünü hatırlatayım. Üç adamın yolu bu altın için kesişiyor ve İç savaşın içine dalıyorlar. İyi, Kötü ve Çirkin’in kesiştiği yollarda aslında kimin iyi, kimin kötü, kimin çirkin olduğunu pek anlayamıyoruz. İyi dediğimiz Sarışın, ortağını daha sonra kelek yapacağından şüphelendiği için çölün ortasında bırakabildi mesela. Tuco’nun kaypaklığı çirkinlikten çok komikti. Sadece kötü dediğimiz Melek Göz Sentenza diğer ikisinden daha kötüydü. O da kendi iyiliğini arayan, son bir vole peşindeki kötüydü. Aslında İyi, Kötü, Çirkin kendilerine yakıştırılan zıt mı zıt sıfatlarına rağmen birbirleriyle ortak ve benzer noktalara sahiptiler.

Filmin özellikle görselliğinin müthiş olduğunu söylememek hiç olmaz. Western'i yeniden kodlayan, Kızılderili-Kovboy kıskacından çıkaran ve tüm o karizmasını katan yönetmen Leone, bu filmde de özellikle tercih ettiği geniş planlar, yakın yüz çekimleri, westernin sessizliğinin bozan sinir bozucu sesler (uluyan bir köpek, gıcırdayan sandalye, vızıldayan sinek) ve düello sahneleri ile mizansen yaratmada ne kadar usta olduğunu sergiledi. Bu arada Leone o kadar mali destek gördü ki, filmin ilk 10 dakikasında konuşma yoktu. Bunu dahi göze alan yapımcılar, Leone'nin sanatını konuşturmasına izin vermişlerdi. Fakat bu ilk 10 dakika -izlemediyseniz- sizi yanıltmasın, akıldan çıkmayacak 10'larca replik ve birbirinden tehlikeli 10'larca sahne içerdiğini söylemek boynumun borcu.

Müzikler yine Ennio Morricone'dan. Morricone'nun bu filmden önce yaptığı işler de muazzam fakat maestro bu filmde kendini aşıyor ve yıllarca hayran kalınacak parçalar besteliyordu. Kovboy deyince ağzımıza gelen ıslıklı melodiden bahsetmiyorum sadece. Bu bile yeterdi aslında ama düello sahnesinde çalan “The Trio”, Metallica konserlerinin vazgeçilmezi; “Ecstacsy Of Gold” (Tuco mezarlıkta koşarken çalan bu parça ile, sürekli dönen kamera ve uzayan notalar pek uyumludur) ve yer yer sürekli alttan alttan gelen “The Sundown” adlı parçalar gerçekten mest edici. Belki de (bana göre mutlaka) sinema tarihinin en iyi ilk film müziği albümü.

Sinema tarihinin en önemli filmlerinden birisidir İyi, Kötü, Çirkin. Hatta bana göre en önemlisidir. Robert Rodriguez'den, Quentin Tarantino'ya, Sam Peckinpah'tan Stephen King'e (efendim, Kara Kule mi dediniz?) kadar uzanan adamların en sevdiği film olması boşa değil. Her sahnesi stilize, her sahnesi esin kaynağı. Her sahnesi gözden kaçırmaya gelmeyecek kadar müthiş...

Not-1: Puroya başlarsam sorumlusu Clint Eastwood'tur.

Not-2: Yedincigemi için yazılmış yazının, geliştirilmiş hâlidir.

Az Ayrıntı...

• Jack Elam filmdeki tek kollu silahşör rolünü geri çevirmişti.
• Eli Wallach İtalyanca, Sergio Leone ise İngilizce'den çok az anlıyordu. İkili Fransızca anlaştılar.
• Leone, "Çirkin" için önce Gian Maria Volente'yi sonra ise Charles Bronson'u düşündü.
• Filmde İngilizce konuşabilenler Clint Eastwood, Eli Wallach, Lee Van Cleef ve Al Mulock'tı. Geri kalan herkes İtalyanca konuşuyordu. Post-prodüksiyonda dublaj yapıldı.
• Düello sahnesinde uluyan köpek bilerek sahneye salınmıştır.
• Clint Eastwood Bir Avuç Dolar ve Birkaç Dolar İçin'de giydiği pançonun aynısını giydi.
• Askerlerin giydiği üniformalara birebir yapılmıştır.
• Charles Bronson'a hem Kötü, hem de Çirkin rolü önerilmiş, Bronson ikisini de reddetmiş ve pişman olmuştur. (Daha sonra Bir Zamanlar Batı'da da Leone ile çalıştı)
• Film sırasında Eli Wallach bilmeden, "limonlu gazoz" şişesine doldurulmuş asidi içmiş ve ölümden dönmüştür. Asit bazı nesneleri yakmak için kullanılıyordu.
• Köprünün havaya uçtuğu sahnede Clint Eastwood'un kum torbalarının arasında gömülmesi gerekiyordu. Patlama sırasında o da ölümden döndü. Sıçrayan bir taş bir adım yanına düşmüştü...
• Filmde süre olarak en uzun görünen adam Eli Wallach'tır.

****

• Orijinal adı: Il Buono, Il Brutto, Il Cattivo (The Good, The Bad and The Ugly)
• Türkçe adı: İyi, Kötü, Çirkin
• Yönetmen: Sergio Leone
• Yapım yılı: 1966
• Oyuncular: Clint Eastwood (Sarışın), Lee Van Cleef (Sentenza), Eli Wallach (Tuco), Aldo Guiffre (Alkolik Yüzbaşı), Luigi Pistilli (Peder Ramirez), Rada Rassimov (Maria), John Barta (Şerif), Mario Brega (Yüzbaşı Wallace)
• Tür: Spagetti Western
• Yapım: İtalya
• Dil: İngilizce
• Kişisel Puan: (Kaan Kavuşan): 5 pekiyi (Dünyanın en iyi filmi).