(Orijinali için şuradan.)
11 Ağustos 2023 Cuma günü, rap müzikten veya ilişkili formlarından --graffiti, break-dans ve DJ'lik-- yeterince etkilenen herkes, sanki tetikteymiş gibi, tam yarım asır önce ne olduğunu açıklayacak: Hip-hop doğdu. Ya da başka bir deyişle, o gün Jamaikalı göçmen Clive Campbell, Bronx'ta, 1520 Sedgwick Avenue adresinde yer alan apartmandaki evlerinin ortak salonunda, kızkardeşi Cindy'nin okula dönüş partisi için DJ Kool Herc olarak ilk kez halka açık bir şekilde 'break' tabanlı pikap müziği çalarak, hip-hop'ın babası oldu.
Radikal bir müzik eylemiydi bu, fizikte daha önce görülmüş bir eyleme benzemiyordu. Bir anti-Oppenheimer gibi, o zamanlar 18 yaşındaki Herc, birini diğerinden ayırarak iki kritik kütle oluşturdu. Bu alışılmadık hareket, iki pikaptaki aynı iki plak arasında gidip gelmeyi gerektiriyordu. Bunu yapmak, 'break'i --bas ve davul açısından zengin bir plağın en çok çalınan yeri-- uzattı ve hip-hop olarak dünyayı değiştirecek şeyin temel formülünün kilidini açtı.
O gece Coke La Rock'ın senkoplu sözleriyle daha da desteklenen ikili, o zamandan beri JAY-Z, Eminem ve Drake gibi vokalistleri multi-milyoner ve kültürel örnek haline getiren temel müziği-gölgede bırakan-rapçi paradigmasını ortaya koydu. Kısacası, Herc'ün yeni başlayan eylemi hip-hop'a önce hayat, sonra da lisans verdi. İngilizcenin kendisi de dahil olmak üzere gezegendeki her ulusun sınırlarını aşma saygınlığı, neredeyse hiç ele alınmadı.
Bir köken efsanesi olarak, bunu aşmak için en iyi Marvel hikayelerine bakmanız gerekir. Kazanmak bir yana, kimsenin aklına gelmeyecek bir savaşta gerçek mazlumlar; bir sürü gerçek kötü adam; ve çok sayıda aksiliğe rağmen küresel çapta kutlanacak bir sonuç. Devam eden tüm 'Hip-hop'ın ellinci yılı' konserleri, haber kapsamı ve ayık düşünceler konfetilerle birlikte gelseydi, haftalarca bunları temizlemek zorunda kalırdık.
İnanılmaz bir hikaye bu. Bana yıllardır ilham veriyor. Ama bu hikaye.. doğru mu?
Artık buna alıştığımız için, az sonra okuyacaklarınıza pek aşina değilsiniz. Ancak gerçekten düşündüğünüzde, bir şarkının orta kısmını çıkarıp tekrar çalma fikri --özellikle de canlı, para izleyen bir seyirci önünde-- biraz garip.
Bunu bugün bile bir film, TV dizisi ya da şiir için yapmazsınız. Hattâ bunu bir müzik konserinde bile yapmazsınız. Ancak köken efsanesine göre Kool Herc, 11 Ağustos 1973'te bunu yaptı ve böylece hip-hop'ı icat etti.
Bunun cidden gerçekleştiğini düşünmek için ne gibi iyi sebeplerimiz var? Şimdiye kadar kimse daha tatmin edici bir anlatı ortaya koymadı. Hikaye kullanışlı ve hip-hop performansındaki önemli rollerin (DJ, rapçi, dansçı) nasıl ortaya çıktığını derli-toplu bir şekilde anlatıyor. Sonuç olarak, hikaye mantıklı ve o dönemde meydana gelen müzikal, teknolojik, sosyal ve diğer tarihsel gelişmelerle ilişkili görünüyor.
Ayrıca hip-hop'ın geçmişiyle güçlü bağları olan pek çok kişi de uzun süredir bu köken hikayesinin doğru olduğunu düşünüyor.
Hip-hop gazetecisi, tarihçisi ve öğretim görevlisi Jay Quan, "Tüm büyük DJ'ler, Herc'ün çok erken dönemde yaptığı bir şeyden, doğrudan etkilendi," diyor. "Peki o ilk miydi? Bilmiyorum. Ama herkesin gördüğü oydu. Flash bunu başka birinin yaptığını gördüğünü hiç söylemedi. Herc'ün yaptığını gördüğünü söyledi."
Efsanevi organizatör ve tarihçi Van Silk, "Genç Sha-Rock'lar, Melle-Mel'ler, Scorpios'lar, Bronx'tan gelen herkes Herc'ün partilerine gidiyordu," diyor. "Vaftiz edilmişti." Aynı görüş, plak öncesi dönemin diğer pek çok erken hip-hop öncüsü tarafından da paylaşılıyor.
Son olarak, birçok kişinin etkinlikten önce dağıtıldığına inandığı, geniş çapta dağıtımda olan 'Bir DJ Kool Herc Partisi' davetiyesi şeklinde belgesel bir kanıtımız var gibi görünüyor.
Tüm bunlar göz önüne alındığında, köken efsanesinin doğru olmadığını ya da en azından kusurlu olduğunu düşünmek için nedenler nelerdir?
Öncelikle, o gece orada olduğunu söylene çok az insan var gibi görünüyor. 11 Ağustos'taki partiye katılan kişiler bugün nerede? Çok fazla yoklar gibi görünüyor, hattâ Van Silk de aynı fikirde: "Bugünkü hip-hop ortamında, orada olan kimse yok."
Ayrıca, hip-hop'ın dördüncü unsurunu oluşturan graffiticiler (sprey sanatçıları), 11 Ağustos 1973'ten yıllar önce trenlerin üstüne graffiti yapıyorlardı. Herc, DJ olmadan önce sanatçı ve break-dansçı olma yolundaydı. İlkokula New York'ta gittim ve 1970'te, yüksekten geçen trenlerin dış tarafında bazı şeyler gördüğümü hatırlıyorum. Eğer graffiticiler, hip-hop'ın bir parçasıysa (break-dansçıları bir kenara bırakın) Herc nasıl olur da kendisinden önce gelen bir şeyin babası olabilir?
Ancak belki de en dikkat çekici nokta --bu karmaşık köken hikayesine gerçekten değinen bir nokta-- bu partiyle eşanlamlı hale gelen ve yaygın olarak paylaşılan davetiye kartının aslında var olmamasıdır. Her zaman biraz fazla eksiksiz, biraz fazla mükemmel görünse de, nihayetinde, görünüşe göre böyle bir şeyin var olmadığını kabul ettim. Ağustos 2022'de Christie's Müzayede Evi, Herc'e ait bazı eşyaları satarak 850.000 doların üzerinde bir gelir elde etti. Satışa 1075 tarihli birkaç not kartı da dahildi. Ancak hepimizin bildiği, 'Bir DJ Kool Herc Partisi' yazılı not kartı, Christie's tarafından "sanatsal bir yeniden yaratım" olarak değerlendirildiği için satışa dahil edilmedi. Forbes'ta yer alan bir makaleye göre Cindy Campbell da not kartının gerçek olmadığını açıkladı ve "internette dolaşan ve 11 Ağustos 1973 tarihli gerçek bir davetiye olduğu iddia edilen broşürün var olmadığını doğruladı."
Başka bir deyişle, kendi karmaşık geçmişi olan bir retro-tıpkıbasım (bu nesne hakkında daha fazla bilgi edinmek isterseniz, Perfect Sound Forever'da yakın zamanda yayınlanan bir makale, karmaşık geçmişini özetliyor). Van Silk'e göre, Herc kendisine telefonda, kartın birkaç yıl önce Sedgwick & Cedar giyim serisini başlatmak için yaratıldığını söyledi. Silk ayrıca, belki de bu not kartının en azından bir zaman hatasını vurgulayan bir şey de paylaştı: Herc, DJ'lerinden biri olan Clark Kent'le 1975'e dek tanışmamıştı. Yine de davetiyede Kent'ten özel konuk olarak bahsedilmektedir.
Ayrıca Forbes makalesinde de belirtildiği üzere, bu tanıtım kartları Cindy tarafından teker teker elle yazılmıştır. Dolayısıyla, müzayedeye çıkarılan 1974 tarihli kartlar incelendiğinde, el yazısının basit, anlaşılır ve hızlı yazıldığı görülmektedir; çünkü muhtemelen mümkün olduğunca çok sayıda dağıtabilmek için, yazılanların defalarca tekrarlanması gerekmektedir. Ancak bu, hepimizin partiyle ilişkilendirdiği yukarıdaki kartla tam bir tezat oluşturuyor.
Başka bir deyişle ilk sorun, Herc'ün davetiye tasarımlarının 1973'ten 1974'e kadar grafiksel olarak çok daha az sofistike hale geldiğine inanmamız gerektiğidir. Tasarımcılar genelde böyle çalışmaz. Ayrıca, bunlar teker teker elle yazıldığı için, örneğin 11 Ağustos kartının başlık metnindeki karmaşık gölge detayına, "OKUL HÂLÂ KAPALI" eklemesine, ve/veya "YER, TARİH, SAAT" kelimelerinin daha kalın fonta sahip bir kart yapılması mümkün değildir. Tüm mizanpaj, her seferinde bir kart yaparken büyük bir zaman kaybı oluşturacaktır. Kumda ince zambak desenleri oluşturmaya çalışmak gibi. Tüm bunlar şu hipotezi destekliyor: Kart, eski ve otantik görünecek şekilde tasarlanmış ama öyle bir kart değil. Hiçbir zaman dağıtılmadı ve sadece bir kez çizildi -- o da internet için.
Son olarak Herc, 'break' çalan ilk DJ değildi. Bu belki de itirazların en karmaşık kısmı, özellikle de orada bulunmayan bizler için. Temel olarak Herc, DJ'liği (kendisi de DJ olan) babasıyla çalışarak, kendi arzusu, azmi ve sıkı çalışmasıyla ve bölgedeki Puzzle, Rat Hole, Plaza Tunnel gibi modası geçmiş kulüplerdeki jam'lere katılarak öğrendi.
2015 yılında merhum Reggie 'Combat Jack' Ossie ile yaptığı bir röportajda Herc, Jimmy Castor Brunch'ın 'It's Just Begun' şarkısını ilk kez DJ John, Plaza Tunnel'de çaldığında duyduğunu itiraf etti. The Whole Darn Family'nin insanı dans ettiren 'Seven Minutes of Funk'ını ise katıldığı bir partide öğrenmiş ve hemen DJ'in yanına giderek parça bilgilerini istemiş (Herc'ün kendi plak şirketlerinin büyük bir başarısızlık olarak nitelendireceği, doğrudan bir taktik).
Bu, diskonun ve ünlü DJ'lerin hakim olduğu bir dönemdi: Disco King Mario, Smokey and the Smokatrons, Pete DJ Jones, King Charles, Grandmaster Flowers, Master D, Vaughn K, Brown ve daha fazlası. Bu DJ'lerin hiçbiri, Herc'ün elde ettiği efsanevi ve dünya çapında üne ulaşamayacaktı ancak birçoğu onun üzerinde derin bir etki bırakacaktı. Hepsinin kendi uzmanlıkları, hayran kitleleri vardı ve hepsi yeni teknikler, ekipman türleri ve plaklar deniyordu.
Başka bir deyişle, Herc zengin, oldukça olgun ve son derece etkili bir Siyah disko alt kültüründe yetişti ve olası yaklaşımlar sepetinden yararlandı. Yetenekli ve inatçı araştırmacılar hâlâ onun gördüklerinin sinirsel istikametini çözmeye çalışıyor, ancak söyleyebileceğimiz en iyi şey, bunun hiç de doğrusal olmadığıdır. Geçici olarak, nihayetinde netleşebilecek her şey, Herc'ün yaptığı her şeyi --funk break'leri ve tekrarları da dahil olmak üzere-- başka bir ortamda gözlemlediğidir, ancak tek bir yerde olması gerekmez. Hepsinden önemlisi, gördüklerinin hiçbiri, kandırılmaya hevesli ve her işitsel zevkin yeni olduğu genç bir dinleyici kitlesine yönelik değildi. Herc bu boşluğu doldurdu.
Peki tüm bunlarla birlikte hip-hop, 11 Ağustos 1973'te mi doğdu? Kool Herc, hip-hop'ın vaftiz babası mıdır? Bu sorunun yanıtı, bu kişinin kimi hip-hop'ın babası ve annesi olarak gördüğüne ve daha da ötesi, hip-hop'ı ne olarak gördüğüne bağlı. Bir zamanların Enjoy Records sanatçısı Kool Kyle the Original Starchild'ın bana söylediği gibi: "Ben mikrofonu elime aldığımda buna hip-hop denmiyordu, çünkü o zamanlar hip-hop diye bir şey yoktu. Sadece 'partiler' vardı. Sadece 'jam' vardı." Dolayısıyla sorunun çerçevesi bile tarafsız olmayabilir ve bir önyargı empoze edebilir.
"Hip-hop doğdu," demek yerine, "hip-hop bir araya geldi," demeyi tercih ediyorum. Bu, çok sayıda aktörün zaman içinde çalışmasının ve derin bir mozaik oluşturan ayrıntıları ortaya koymasının sonucudur -- şimdi ve öngörülebilir gelecekte de devam edecek olan bir çalışma. Hip-hop, bu çalışma sona erdiğinde ve/veya yapılan çalışma artık gözlemlenmediğinde, incelenmediğinde, değiş-tokuş edilmediğinde, sürdürülmediğinde veya değer verilmediğinde dağılacaktır.
Müziolog Joe Schloss'un sözleriyle: "İnsanların hip-hop tanımları genellikle hip-hop kültürü hakkında kişisel olarak anlamlı ya da değerli buldukları şeyin ifadesidir. Bu nedenle, farklı argümanlar hakkında çamura yatmak yerine, '50 yıl sonra insanların hip-hop ve onlar için ne anlama geldiği konusunda hâlâ bu kadar tutkulu olmaları ve en başta bu konuda tartışmaya zahmet etmeleri çok güzel' şeklinde bir tutum sergilemeye çalışıyorum."
Yorumlar